AkuSuffianFauzi: Keunggulan Kraf Tangan Malaysia Menjana Ekonomi dan Menjadi Lambang Budaya Bangsa

Bertepatan dengan maksud peribahasa bagai cendawan tumbuh selepas hujan, seni kraf merupakan industri yang tidak asing lagi dan merupakan industri yang sedang berkembang secara drastik dalam negara Malaysia sama ada secara kecil-kecilan mahupun sebaliknya. Malah, negara kita amat bertuah kerana memiliki hasil alam yang dapat menyumbang kepada pendapatan dan ekonomi rakyat marhaen melalui penglibatan usahawan kraf dalam industri seni kraf ini. Hasil rimba seperti bahan daripada kayu, buluh, rotan, mengkuang, pandan dan sebagainya merupakan anugerah alam yang amat bernilai untuk diusahakan usahawan kraf tempatan dalam penghasilan produk kraf tangan. Malah, industri ini mendapat sambutan yang hangat dalam kalangan penduduk luar bandar amnya yang menjadikan seni ini sebagai sumber pendapatan sampingan mereka seharian. Penghasilan seni kraf ini ternyata memerlukan pengorbanan tenaga, masa dan idea yang tinggi demi menghasilkan suatu produk yang bermutu tinggi untuk diedarkan dalam pasaran semasa. Tambahan juga, seni kraf memerlukan adunan idea dan pemikiran yang kreatif serta inovatif daripada seseorang pengusaha itu demi mendapat kepuasan kepada kualiti produk seni kraf yang akan dihasilkan kelak. Kepuasan pelanggan kepada kualiti penghasilan produk ini merupakan salah satu aset kepada percambahan dan peningkatan jualan seni kraf ini dalam pasaran semasa sejak akhir-akhir ini. Sebelum padau karangan ini digali dengan lebih dalam lagi, tidak sempurna kiranya kita tidak dihidangkan dengan pengertian sebenar seni kraf itu sendiri. Definisi atau maksud sebenar kraftangan mengikut sumber Akta-222 iaitu Akta Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia tahun 1979, kraf adalah barangan yang dihasilkan dengan menggunakan kemahiran tangan sama ada dikeluarkan tanpa menggunakan alat atau peralatan mudah yang diusahakan secara sendirian atau secara tidak langsung oleh pengusaha-pengusaha kraf. Lanjutan itu, keluaran kraf tangan juga diberikan definisinya yang tersendiri sebagai apa-apa keluaran artistik yang mempunyai daya tarikan kebudayaan atau tradisional yang penghasilannya sudah pasti bermula daripada sesuatu proses yang bergantung sebahagiannya atau semata-mata kepada kemahiran tangan dan termasuklah apa-apa jua barang, yang mempunyai reka bentuk batik pada mana-mana bahagiannya yang tersendiri. Jelaslah, mengikut takrifan yang dinyatakan, seni kraf merupakan industri yang menjadi tarikan utama masyarakat kerana tarikan kepada keindahan, kehalusan dan keaslian yang tersembunyi pada produk kraf itu sendiri. Malahan, industri ini boleh dikategorikan sebagai seni yang memerlukan kesabaran yang maksimum dalam usaha untuk menghasilkan kualiti produk yang terbaik kepada permintaan pasaran semasa nanti. Sebagai contoh, kehalusan dan keindahan corak dalam industri batik mula mendapat tempat dalam pasaran antarabangsa apabila batik mampu menerjah ke seantero dunia apabila kerajaan Malaysia berjaya mendapatkan tempat pameran baru yang sangat berpengaruh dan popular iaitu di Harrods, London. Malah, usaha Datin Seri Endon Mahmood juga mendapat sokongan daripada pihak kerajaan demi memurnikan hasrat dalam melonjakkan industri kraf tangan terutamanya industri batik di negara kita. Tindakan pelbagai pihak bagi melonjakkan industri seni kraf di peringkat global ini tidak ubah seperti patah tongkat berjeremang, hulubalang habis bersiak. Hasilnya, pada tahun 2003, hasil jualan batik berjumlah kira-kira RM33 juta dan meningkat kepada RM39.7 juta pada tahun 2004. Sememangnya, usaha yang padu daripada pelbagai pihak dapat memendekkan masa untuk mencapai misi memartabatkan industri kraf negara kita. Jelaslah keunggulan pelbagai hasil keluaran seni kraf negara kita mampu memacu kepada pertumbuhan ekonomi negara dan seterusnya menjadi lambang kepada budaya bangsa negara.

Mari kita fokuskan minda kita kepada perkara yang pertama iaitu industri kraf dapat menjana ekonomi negara. Seperti yang kita tahu, Malaysia mempunyai kawasan hutan yang bersifat semulajadi dan unik hasil peninggalan zaman terdahulu. Hutan di Malaysia terdiri daripada hutan kawasan tanah tinggi, kawasan tanah pamah dan kawasan paya termasuklah hutan paya bakau. Semua kawasan hutan ini mempunyai kepentingan yang tersembunyi dalam penghasilan industri seni kraf negara kita. Malah, Malaysia juga dikenal pasti sebagai salah satu daripada 12 kawasan mega-diversiti di dunia yang mempunyai sumber kekayaan biologi yang terunggul. Lantaran itu, Malaysia menggunakan peluang ini untuk melonjakkan nama negara di persada dunia dengan berjaya menjadi salah satu negara yang mengeluarkan produk kraftangan, perabot dan pelbagai jenis produk lagi yang berasaskan kepada produk-produk kayu keras tropika. Melalui statistik FAO(2006), nilai eksport kayu dan produk-produk yang berasaskan kayu dalam negara Malaysia pada tahun 2004 ialah USD 3.53 bilion, berbanding Kanada(USD29.4 bilion), Jerman(USD15.91 bilion), Amerika Syarikat(USD15.69 bilion), Finland(USD13.54 bilion), Sweden(USD15.91 bilion), Austria(USD6.2I bilion), dan China(USD5.2 bilion). Hal ini sudah terang lagi bersuluh membuktikan negara Malaysia mampu memacu ekonomi negara melalui produk-produk kayu seperti kraftangan dan perabot serta hasil kraftangan negara yang lain. Bersesuaian dengan kata peribahasa seperti pegaga tumbuh melata, produk seni kraf yang berasaskan industri kayu semakin bercambah dari segi pemasarannya dalam pasaran tempatan mahupun global. Produk seperti almari, kerusi rotan, meja, perabot dan sebagainya merupakan contoh kepada produk keluaran seni kraf negara yang berasaskan industri kayu. Hal ini secara tidak langsung dapat menjulang nama negara ke puncak jagat kerana kemampuan negara dalam menghasilkan produk yang menjadi kebanggaan rakyat sebagai salah satu wadah untuk memperkenalkan budaya seni tanah air di peringkat global. Selain itu juga, seni kraf di Malaysia tidak menyerupai dengan hasil kraf tangan yang dihasilkan daripada negara-negara lain seperti China dan Arab Saudi. Kraf tangan yang dihasilkan dalam negara kita adalah yang berasaskan alam semulajadi yang maksimum. Manakala, jika hendak dibandingkan dengan produk daripada China pula, produk keluaran negara ini lebih bertemakan kepada haiwan seperti naga dan sebagainya. Tambahan lagi, seni kraf keluaran daripada negara Arab Saudi lebih ke arah bercorakkan keagamaan. Secara tidak langsung, seni kraf di Malaysia mempunyai daya tarikan tersendiri yang sentiasa mendapat tempat dalam hati pengguna tempatan mahupun pengguna antarabangsa seantero dunia yang sentiasa mengikuti perkembangan industri kraf di Malaysia. Jelaslah, Malaysia boleh menjana ekonomi melalui hasil kraf tangan yang dihasilkan oleh pengusaha-pengusaha kraf tangan tempatan.

Mari kita lensakan skop pemikiran kita terhadap kata-kata yang diucapkan oleh Ketua Pengarah Kraftangan Malaysia, Mohd Kamil Mohd Ali dalam kenyataannya yang berbunyi, “Penghasilan produk kraftangan secara komersial dapat menjana pendapatan negara dan seterusnya menyumbang kepada peningkatan ekonomi negara”. Petikan akhbar Kosmo yang bertarikh 14 Mac 2011 ini secara jelasnya membuktikan bahawa produk kraf tangan negara mampu menjana pendapatan yang baik sekiranya diusahakan secara sistematik dan bersungguh-sungguh. Bahkan, produk kraf tangan tempatan ini mempunyai nilai estetikanya yang tersendiri bagi mencerminkan budaya bangsa tanah air kita amnya. Justifikasinya, harga bagi produk kraf tangan keluaran tempatan lebih tinggi sedikit harganya jika hendak dibandingkan dengan barangan plastik yang dijual di pasaraya. Malahan, industri kraf tangan Malaysia mempunyai hubungan yang rapat dalam konteks pelancongan. Masakan tidak, industri seni kraf ini boleh menarik minat pelancong datang berkunjung ke negara kita semata-mata untuk melihat dengan sendiri seni kraf yang dihasilkan dalam negara kita ini bak kata peribahasa, tak kenal maka tak cinta. Kesannya, bilangan pelancong yang ramai berkunjung ke Malaysia ini boleh menyebabkan ekonomi negara semakin utuh berkembang maju menjelang tahun 2020. Hal ini boleh dibuktikan dengan para pelancong akan membelanjakan berjuta-juta ringgit untuk membeli kraf tangan keluaran negara Malaysia sebagai cenderamata kenang-kenangan atau sebagai hadiah kepada rakan-rakan apabila pulang kelak. Dalam hal ini, peribahasa Melayu ada menyebut bahawa "tak tumbuh, tak melata, tak sungguh, orang tak kata". Hal ini menjelaskan bahawa kualiti serta keunikan kraf tangan Malaysia akan menarik lebih ramai pelancong ke negara kita. Ironinya, perkara ini bukan sahaja akan meningkatkan imej negara Malaysia sebagai negara berbilang bangsa malahan dapat meningkatkan ekonomi negara menerusi sektor pelancongan. Hal ini jelas membuktikan bahawa industri kraf dapat menarik minat pelancong untuk berkunjung ke Malaysia. Tambahan lagi, pelancong yang datang akan membelanjakan wang ringgit mereka mereka untuk tujuan penginapan, pengangkutan, makan minum dan juga cenderahati. Pada tahun 2000 sahaja, negara kita mencatatkan jumlah pelancong asing yang datang ke Malaysia seramai lebih kurang 10.2 juta orang, diikuti pula dengan tahun 2007 yang mencecah kepada angka 20.9 juta orang. Peningkatan ini memperlihatkan betapa negara Malaysia berjaya menarik minat ramai pelancong asing yang datang melancong dalam negara kita. Dengan ini, berlakulah proses aliran keluar masuk dan pertukaran mata wang asing dalam negara kita yang pasti memberi kelebihan kepada keutuhan ekonomi negara kelak. Kini, penghasilan barangan kraf tangan telah mengalami perubahan yang drastik. Kewujudan industri kraf tangan negara yang berskala besar merupakan bukti kepada industri kraf ini mampu menembusi pasaran dunia yang semestinya memberi manfaat kepada ekonomi negara yang mapan. Produk kraf tangan negara kita mempunyai nilai kelainan dan keistimewaan yang mampu menarik minat para pelancong datang ke Malaysia sekaligus mampu memperkenalkan produk keluaran negara di peringkat global. Secara keseluruhannya, terdapat kira-kira RM73 juta disumbangkan oleh industri kraftangan negara Malaysia bagi pasaran domestik dalam tempoh sembilan bulan tahun 2010. Jelaslah, industri seni kraf negara mempunyai hubungan yang rapat terhadap industri pelancongan yang secara tidak langsung menjana ekonomi negara di samping menjulang nama negara dalam kedua-dua industri ini di peringkat antarabangsa.

Mari kita luaskan takrifan minda kita kepada perkara yang seterusnya iaitu industri kraftangan dapat menjana pertumbuhan ekonomi yang utuh melalui kewujudan peluang pekerjaan dalam kalangan masyarakat. Kraf adalah seni warisan yang bergantung kepada kecekapan seseorang individu sehingga hasil kerja mereka diberi nilaian yang tinggi. Malah, seseorang yang ingin melibatkan diri mereka dalam industri seni kraf mestilah menggabungkan tiga ciri utama yang terlibat dalam industri seni ini iaitu hasil keluaran, kepercayaan budaya dan agama serta keperluan tradisional untuk menghasilkan satu produk yang mempunyai nilai estetika yang tinggi di mata pengguna. Sebagai contoh, sektor kraf memberi peluang pekerjaan kepada kaum wanita yang melibatkan diri dalam menghasilkan kraf seperti tenunan, tekatan, anyaman, dan lain-lain yang pasti meningkatkan pendapatan keluarga mereka. Di samping kaum wanita dapat meningkatkan pendapatan keluarga mereka sendiri, negara juga boleh menjana ekonomi melalui proses pemasaran produk kraf ini dalam pasaran tempatan mahupun antarabangsa. Dalam pada itu, pihak Kraftangan Malaysia mencatatkan sebahagian besar usahawan kraf di Malaysia merupakan daripada golongan wanita iaitu seramai 4997 orang atau 70% daripada bilangan keseluruhan usahawan kraf. Nilai yang direkodkan oleh pihak Kraftangan Malaysia ini menjadikan bukti yang kukuh kepada keunggulan dan semangat tinggi serta penat lelah wanita dalam menjana ekonomi sampingan keluarga di samping membantu negara mengukuhkan lagi kedudukan ekonomi melalui hasil kraf yang dihasilkan oleh mereka sendiri. Tambahan lagi, majoriti daripada usahawan wanita ini memilih untuk melibatkan diri mereka dalam bidang kraf kerana tidak melibatkan kerja-kerja berat dan boleh dibuat di rumah. Bak kata pepatah, sambil menyelam minum air. Golongan ini mempunyai kemahiran kreatif dan mampu menghasilkan produk kraf yang berkualiti demi menyahut cabaran kerajaan untuk melihat industri seni kraf ini mendapat sambutan daripada golongan wanita dalam memacu pertumbuhan ekonomi negara pada masa yang akan datang. Malah, pada tahun 2009, usahawan kraf wanita telah berjaya membuktikan kepada negara dengan saiz pasaran dan jualan kraf yang dicapai melalui penglibatan wanita dalam sektor ini mencatatkan keuntungan sebanyak RM83 juta atau 31% daripada saiz pasaran produk kraf yang lain. Hal ini membuktikan, sumbangan wanita dalam menjana ekonomi negara melalui penglibatan golongan wanita dalam seni kraf ini patut dibanggakan kerajaan sentiasa. Secara faktanya, keluaran produk yang dihasilkan oleh golongan wanita mungkin lebih cantik dan unik dari segi kekemasannya jika hendak dibandingkan dengan keluaran usahawan kraf lelaki kerana golongan wanita mempunyai sifat ketelitian yang tinggi dalam melakukan apa jua kerja mereka seharian termasuklah dalam menghasilkan produk kraf itu sendiri. Malah, kita patut berbangga dengan keupayaan golongan lemah ini yang mampu menghasilkan pelbagai produk kraf yang mempunyai nilai estetik, berkualiti dan praktikal untuk dipasarkan dalam pasaran semasa. Bak kata peribahasa, kecil jangan disangka anak, besar jangan disangka bapa. Jelaslah, industri kraf tangan dapat mewujudkan peluang pekerjaan dalam kalangan masyarakat setempat demi membantu negara merealisasikan matlamat untuk menjadi sebuah negara yang maju ekonominya menjelang tahun 2020 melalui keunggulan industri seni kraf tangan yang menjadi warisan budaya bangsa kita sejagat.

Mari kita segarkan akal fikiran kita dengan perkara selanjutnya iaitu seni kraf tempatan mencerminkn budaya, warisan dan identiti bangsa kita. Sejak zaman dahulu kala lagi, Malaysia (dahulunya dikenali sebagai Tanah Melayu) telah menjadi tumpuan para pedagang luar seperti Benua Asia, Asia Barat dan negeri China. Hal ini kerana, Tanah Melayu berada pada kedudukan yang strategik di tengah-tengah Selat Melaka. Malahan, kemakmuran kerajaan-kerajaan Melayu silam seperti Langkasuka, Kertaka dan kemudiannya Kesultanan Melayu Melaka telah mengakibatkan budaya tempatan turut dipengaruhi oleh hasil-hasil keseniaan daripada negara India, China, Parsi, Arab dan Eropah. Perkara ini terserlah dalam motif-motif tradisional Melayu yang sedia ada terdapat pada seni kraf negara kita. Bermula abad kesembilan belas, pelbagai seni kraf tradisional giat berkembang terutamanya di negeri-negeri Kelantan, Terengganu, Kedah dan Perak. Jika sejarah industri kraf tangan ini terus dijiwai oleh masyarakat, sudah pasti kita dapat menyemai perasaan cinta akan budaya bangsa Melayu yang sungguh unik ini. Malah, seni yang menjadi lambang budaya bangsa ini haruslah diberi peluang untuk semua lapisan masyarakat terutamanya dalam kalangan anak muda tempatan untuk menjiwai warisan dan budaya bangsa kita ini supaya tidak lapuk dek hujan dan tidak lekang dek panas serta tidak hilang ditelan zaman. Sebagai contoh, seni kraf perak, tembaga dan besi adalah seni pertukangan kraf warisan logam yang masih kekal diusahakan hingga hari ini. Malah, kegagahan serta kreativiti para pengusaha tukang logam terserlah melalui teknik-teknik kemahiran dalam menghasilkan barangan kraf logam ini. Pengusaha industri seni kraf yang berasaskan bahan logam perlu menguasai beberapa jenis teknik seperti teknik penghapusan lilin dalam penghasilan kraf tembaga dan teknik tempa bagi penghasilan mata senjata atau keris serta teknik memahat bagi barangan kraf perak dan juga beberapa teknik yang lain. Kemahiran dalam menguasai teknik ini penting bagi menghasilkan produk seni kraf berasaskan barangan logam yang mendapat nilaian tinggi di pasaran tempatan mahupun global. Kesederhanaan tukang kraf mengadunkan semua jalinan motif dalam menghasilkan reka bentuk dan kreativiti produk kraftangan itu pastinya menonjolkan identiti seni warisan kraf Melayu sebagai lambang kepada budaya bangsa kita yang amat bernilai ini. Hasil pertukangan yang tidak keterlaluan dalam memperlihatkan kemahiran dan juga kemampuan mengadun rupa bentuk, motif dan corak ini mengambarkan keharmonian dan tatatertib dalam peradaban bangsa kita semua. Jelaslah, hasil seni kraf tangan merupakan tinggalan warisan sepanjang zaman dan menjadi lambang kepada keunikan dan kehebatan budaya bangsa tanah air kita sejagat.

Ayuh kita mengorak langkah dan mengkaji dengan sedalam-dalamnya berkenaan beberapa contoh seni kraf negara yang merupakan cerminan kepada budaya bangsa kita semua. Lambakan pelbagai jenis seni kraf dalam industri ini termasuklah dari segi pengeluaran dan pemasaran bersesuailah dengan kata peribahasa seperti pegaga tumbuh melata. Misalnya, seni kraf seperti tekstil, hasil tanah dan aneka kraftangan yang lain membuktikan seni kraf adalah antara lain dapat menonjolkan lambang budaya bangsa negara kita semua. Seperti kita ketahui, batik, songket, tenunan Pahang Diraja, pua dan dastar adalah antara kraf tekstil tempatan yang banyak menyembunyikan pelbagai kisah dan lagenda di sebalik hasil seninya. Fakta daripada ilmuan berseni mengatakan kraf tekstil yang unik dan beridentiti ini mula menjadi pilihan pereka fesyen tempatan mahupun daripada luar negara. Kehalusan songket dan kain tenun Pahang Diraja terus melonjakkan kedua-dua industri seni tekstil ini sebagai lambang warisan agong kebanggaan bangsa yang setiap hasil tenunannya menyimpan pelbagai mitos dan lagendanya yang tersendiri. Tambahan lagi, tembikar merupakan salah satu hasil seni kraf yang dihasilkan daripada tanah liat. Zawan, mangkuk, pinggan, pasu dan sebagainya merupakan barang-barang yang diperbuat daripada tembikar. Malah, salah satu barangan tembikar yang begitu popular dalam negara Malaysia ialah labu sayong. Namun, rekaan bentuk dan corak hiasan pada tembikar itu berbeza mengikut pengaruh adat dan cara hidup masyarakat setempat. Hal ini juga memberikan gambaran bahawa barangan tembikar tradisional mengutamakan ciri fungsi dan perhiasannya. Beginilah lambang budaya sesetengah pengaruh adat memainkan peranan pada seni kraf yang dihasilkan. Setiap rekaan corak hiasan dan reka bentuk pada seni kraf itu mencerminkan budaya bangsa dalam kalangan masyarakat kawasan tersebut. Hal ini membuktikan, Malaysia kaya dengan segala seni, adat dan budaya yang mempunyai nilainya yang tersendiri pada keluaran produk kraf yang dihasilkan itu. Begitu juga yang berlaku pada aneka kraf tangan lain yang seperti lukisan pisau palet, bunga roti, lukisan gelas, bonsai tiruan, napkin kertas, lukisan fabrik, kasut dan beg manik serta gubahan hantaran. Semua ini mempunyai nilai seni bagi mencerminkan budaya bangsa dan adat resam sesuatu tempat itu. Jelaslah, cerminan dan lambang kepada budaya bangsa itu datang daripada ketinggian dan kehalusan serta keunikan seni kraf yang berjaya dihasilkan.

Mari kita melangkah kepada perkara yang terakhir iaitu produk seni kraf negara juga menghadapi beberapa unsur cabaran dalam mendepani abad milenium ini. Kera di hutan disusukan, anak di rumah mati kelaparan, pepatah Melayu ini merupakan gambaran tepat yang dapat merumuskan mengenai stigma masyarakat Malaysia yang menghadirkan beberapa cabaran alaf glbal kepada industri seni kraf negara dengan seolah-olah memandang sepi terhadap produk kraf tangan buatan tempatan. Mentaliti masyarakat Malaysia yang suka mendewa-dewakan produk kraf tangan moden dan berjenama antarabangsa, dilihat menjadi ancaman besar kepada industri produk kraf tangan tempatan. Rentetan kelesuan permintaan dalam pasaran tempatan ini, telah menyumbang kepada kesuraman industri kraf tangan negara yang boleh diibaratkan seperti hidup segan, mati tak mahu. Sorotan daripada kesuraman iklim ekonomi dunia yang kian meruncing ini, industri kraf tangan negara bergelut untuk terus bernafas. Memburukkan lagi keadaan di kala industri kraf tangan negara dilihat terumbang-ambing untuk kekal bertahan. Melihat keadaan kelesuan terhadap produk kraf tangan ini, kerajaan melalui agensinya telah berusaha untuk mempromosikan industri kraf tangan di peringkat antarabangsa. Pihak kerajaan sedang mengambil langkah yang bijak temasuklah dengan mengadakan promosi melalui kempen-kempen, pakej-pakej pelancongan dan percutian di Malaysia. Baru-baru ini, Kementerian Pelancongan menggesa pihak swasta yang terbabit dalam bidang perlancongan memberi diskaun 25 peratus kepada pelancong yang datang melawat ke tempat mereka. Menterinya, Datuk Seri Ng Yen Yen dipetik sebagai berkata, kementerian bercadang mencapai sasaran 36 juta pelancong datang ke negara kita pada tahun 2020. Dengan majunya industri pelancongan, secara tidak langsung perusahaan kraf tangan akan semakin mengalakkan kerana peribahasa melayu mengatakan, di mana ada gula, di situ ada semut. Selain itu, pihak kerajaan boleh memberi peluang kepada pengusaha industri kraf tangan untuk mengkomersialkan hasil keluaran mereka. Pihak kerajaan juga boleh memberi pinjaman kewangan kepada mereka yang mengusahakan industri kraf tangan negara. Contohnya, Majlis Amanah Rakyat (MARA), dan Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia dan Bahagian Kemajuan Masyarakat (KEMAS) adalah antara agensi kerajaan dan swasta yang boleh menawarkan pinjaman kewangan kepada pengusaha kraf tangan melalui skim pinjaman pengusaha kecil-kecilan. Industri kraf tangan membuka banyak peluang pekerjaan apabila permintaan hasil kraf tangan meningkat seperti industri batik. Sebelum retak menanti belah, sebelum bisul menjadi nanah dan sebelum nasi menjadi bubur, semua pihak termasuklah masyarakat setempat mahupun kerajaan perlulah bersedia memerah otak dan keringat serta berikhtiar berhempas pulas bagi menyelamatkan industri seni kraf tangan negara sentiasa terpelihara untuk mendepani zaman moden ini pantas berlalu. Oleh itu, marilah kita semua berganding bahu dan bersedia untuk mengubah mentaliti diri kita agar dapat menjadikan industri kraf tangan ini salah satu industri yang boleh menjamin kelangsungan ekonomi negara yang mantap di samping mencerminkan lambang budaya bangsa dan tinggalan nenek moyang kita semua ini. Biarlah peribahasa melayu berbunyi biar mati anak, jangan mati adat menjadi prinsip hidup masyarakat bagi mengekalkan industri kraf tangan yang kita warisi turun temurun ini.

Secara tuntasnya, jelaslah keunggulan kraf tangan Malaysia boleh menjana ekonomi negara dan menjadi lambang kepada budaya bangsa negara kita. Kita hendaklah sentiasa berfikiran positif dalam menyelamatkan industri ini terus kekal hingga generasi yang mendatang. Sekiranya kita memandang enteng kepada usaha kerajaan yang sentiasa berusaha untuk menjamin kelangsungan nafas industri kraf tangan negara ini, maka kita mungkin akan kehilangan satu harta negara yang amat bernilai ini untuk generasi masa hadapan. Hal ini kerana, industri seni kraf banyak membawa kebaikan kepada setiap individu yang menjinakkan diri mereka dalam industri ini di samping menjamin kepada keutuhan ekonomi negara menjelang tahun 2020. Tambahan pula, rakyat jelata haruslah membuka minda untuk menerima kehadiran industri ini dalam pasaran tempatan mahupun pasaran antarabangsa dan tidak pula untuk mengagung-agungkan produk kraf moden dan berjenama antarabangsa. Terimalah seadanya akan kehebatan industri kraf keluaran negara agar industri ini maju setanding dengan produk kraf moden yang berada di pasaran.